Delimitation row: భారతదేశంలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన వివాదం
Delimitation row: భారతదేశంలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన (Delimitation) అనేది జనాభా మార్పుల ఆధారంగా లోక్‌సభ, అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను మార్చే ప్రక్రియ. ఈ ప్రక్రియపై ఇటీవల చాలా చర్చ జరుగుతోంది.
ముఖ్యంగా, కేంద్ర హోం మంత్రి దక్షిణ రాష్ట్రాల పార్లమెంటరీ సీట్లు తగ్గవని చెప్పినా, తమిళనాడు వంటి రాష్ట్రాలు ఇంకా ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నాయి. ఈ వ్యాసంలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన గురించి పూర్తి వివరాలు తెలుసుకుందాం.
నియోజకవర్గాల పునర్విభజన ‘భయం’: దక్షిణ భారత రాష్ట్రాలు ఎందుకు ఆందోళనలో ఉన్నాయి?
భారతదేశంలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన (Delimitation) అంశం మరింత చర్చనీయాంశంగా మారింది. ముఖ్యంగా దక్షిణ భారత రాష్ట్రాలు (తమిళనాడు, కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కేరళ) ఈ ప్రక్రియ వల్ల తమ ప్రాతినిధ్యం తగ్గిపోతుందనే భయంతో ఉన్నాయి. మరి, దీనికి గల కారణాలు ఏమిటి?
1. జనాభా పెరుగుదలలో వ్యత్యాసం
- ఉత్తర భారత రాష్ట్రాలు (ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్) అధిక జనాభా పెరుగుదల కనబరుస్తున్నాయి.
- దక్షిణ భారత రాష్ట్రాలు జనాభా నియంత్రణలో విజయవంతమయ్యాయి.
- జనాభా పెరుగుదల ఆధారంగా సీట్లు కేటాయిస్తే, ఉత్తర రాష్ట్రాలకు ఎక్కువ స్థానాలు రావచ్చు, దక్షిణ రాష్ట్రాలకు తక్కువగా ఉండొచ్చు.
2. పాలన vs ప్రాతినిధ్యం
- దక్షిణ రాష్ట్రాలు మంచి పాలన, ఆరోగ్య సంరక్షణ, విద్యా ప్రమాణాలు మెరుగుపరచడం వల్ల జనాభా నియంత్రించగలిగాయి.
- కానీ, అదే కారణంగా పార్లమెంటరీ ప్రాతినిధ్యం తగ్గిపోతే, ఇది అన్యాయంగా మారుతుందని భావిస్తున్నారు.
3. 42వ రాజ్యాంగ సవరణ & భవిష్యత్తు ప్రభావం
- 1976లో జరిగిన 42వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా 1971 జనాభా లెక్కను ప్రాతిపదికగా పెట్టి లోక్‌సభ సీట్లు నిలిపివేశారు.
- 2026 తర్వాత పునర్విభజన జరిగితే, 2021 జనాభా లెక్క ఆధారంగా సీట్లు కేటాయించాలి.
- ఈ మార్పు వల్ల ఉత్తర భారతదేశం ఎక్కువ స్థానాలు పొందే అవకాశం ఉంది.
4. దక్షిణ రాష్ట్రాల ఆందోళనలు
- తమిళనాడు: తమ ప్రాతినిధ్యం తగ్గిపోతుందనే భయం.
- కర్ణాటక: బలమైన పార్లమెంటరీ హోదా కోల్పోతుందన్న ఆందోళన.
- ఆంధ్రప్రదేశ్ & తెలంగాణ: ఇప్పటికే విభజనతో సమస్యలు ఎదుర్కొంటున్నందున, అదనపు ప్రతికూలత రాకూడదని భావన.
- కేరళ: తక్కువ జనాభా పెరుగుదల కారణంగా తమకు అన్యాయం జరుగుతుందనే అభిప్రాయం.
5. పరిష్కారం ఏమిటి?
- మొత్తం లోక్‌సభ సీట్లు పెంచడం (543 నుండి 753కి పెంచే ప్రతిపాదన ఉంది).
- జనాభా పెరుగుదల కాకుండా ఇతర అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి (ఉన్నత ఆర్థిక స్థితి, మౌలిక సదుపాయాలు).
- దక్షిణ రాష్ట్రాల అభివృద్ధికి న్యాయం జరిగేలా చూడాలి.
Delimitation Meaning in Telugu
నిర్వచనం:
- నియోజకవర్గాల హద్దులను జనాభా మార్పుల ఆధారంగా మార్చే ప్రక్రియ.
- “ఒకరికి ఒక ఓటు” అనే ప్రజాస్వామ్య సూత్రాన్ని నిలబెట్టడం.
ప్రధాన ఉద్దేశ్యాలు:
- ప్రజాసంఖ్య పెరుగుదల ప్రకారం సమాన ప్రాతినిధ్యం కల్పించడం.
- వివిధ రాష్ట్రాలకు కేటాయించిన స్థానాలను సమర్థంగా సర్దుబాటు చేయడం.
- షెడ్యూల్డ్ కులాలు (SC) & షెడ్యూల్డ్ తెగలకు (ST) రిజర్వేషన్‌ను ఖరారు చేయడం.
నియోజకవర్గాల పునర్విభజనకు సంబంధించిన రాజ్యాంగ నిబంధనలు
- ఆర్టికల్ 82: ప్రతి జనాభా లెక్క తర్వాత, పార్లమెంట్ నియోజకవర్గాల పునర్విభజన చట్టాన్ని అమలు చేస్తుంది.
- ఆర్టికల్ 170: రాష్ట్ర అసెంబ్లీ స్థానాలను జనాభా లెక్క ఆధారంగా సవరించాలి.
నియోజకవర్గాల పునర్విభజనను ఎవరు నిర్వహిస్తారు?
నియోజకవర్గాల పునర్విభజన కమిషన్:
- ఇది పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా ఏర్పాటు చేసే స్వతంత్ర సంస్థ.
- దీని నిర్ణయాలను కోర్టులో చెల్లనివ్వరు.
కమిషన్ యొక్క నిర్మాణం:
- అధ్యక్షుడు: రిటైర్డ్ సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జి.
- సభ్యులు:
- ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (CEC) లేదా ఆయా రాష్ట్రాల ఎన్నికల కమిషనర్లు.
భారత ఎన్నికల సంఘం పాత్ర:
- పునర్విభజన ప్రక్రియకు సాంకేతిక సహాయాన్ని అందిస్తుంది.
- 2024 సుప్రీం కోర్టు తీర్పు ప్రకారం, రాజ్యాంగ విలువలకు విరుద్ధంగా ఉంటే పునర్విభజన నిర్ణయాలను పునఃసమీక్షించవచ్చు.
భారతదేశంలో పునర్విభజన చరిత్ర
- 1952, 1962, 1972, 2002 సంవత్సరాల్లో పునర్విభజన జరిగింది.
- 42వ రాజ్యాంగ సవరణ (1976): 1971 జనాభా లెక్క ఆధారంగా లోక్‌సభ సీట్ల కేటాయింపును నిలిపివేసింది.
- 84వ రాజ్యాంగ సవరణ (2001): 1991 జనాభా లెక్క ఆధారంగా నియోజకవర్గాల హద్దులను సవరించింది, కానీ సీట్ల సంఖ్య మారలేదు.
- 87వ రాజ్యాంగ సవరణ (2003): 2001 జనాభా లెక్కను ఆధారంగా చేసుకొని మరింత సమర్థవంతమైన హద్దులను నిర్ణయించింది.
ఇప్పుడు పునర్విభజన ఎందుకు చర్చలో ఉంది?
- 2021 జనాభా లెక్క ప్రకారం కొత్త పునర్విభజన జరగాల్సి ఉంది.
- గతంలో 1951, 1961, 1971, 2002లో జనాభా పెరుగుదల ఆధారంగా నియోజకవర్గాల మార్పులు జరిగాయి.
- కొత్త పునర్విభజన ప్రకారం, లోక్‌సభ సీట్లు 543 నుంచి 753కి పెరిగే అవకాశం ఉంది.
దక్షిణాది రాష్ట్రాలు ఎందుకు ఆందోళనలో ఉన్నాయి?
- జనాభా పెరుగుదల తేడా: ఉత్తర భారత రాష్ట్రాలు (ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్) జనాభా పెరుగుదల ఎక్కువగా ఉండటంతో అవి మరిన్ని సీట్లు పొందే అవకాశం ఉంది.
- దక్షిణ రాష్ట్రాలు (తమిళనాడు, కర్ణాటక, కేరళ, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ): జనాభా నియంత్రణను విజయవంతంగా అమలు చేశాయి, కానీ దీనివల్ల తమ ప్రాతినిధ్యం తగ్గే ప్రమాదం ఉంది.
- పాలన vs ప్రాతినిధ్యం: మంచి పాలన, తక్కువ జనాభా పెరుగుదల ఉన్న రాష్ట్రాలకు ప్రాతినిధ్యం తగ్గించడం అన్యాయమని వారు అభిప్రాయపడుతున్నారు.
ఇక ఏమి జరగనుంది?
- లోక్‌సభ సీట్లు పెంచే అవకాశం: రాష్ట్రాల్లోని స్థానాలను తగ్గించకుండా, మొత్తం సీట్ల సంఖ్యను పెంచే అవకాశం ఉంది.
- 2026 సమీక్ష: 2026 తర్వాత జరగనున్న జనాభా లెక్క ఆధారంగా 2031లో కొత్త పునర్విభజన చేయనున్నారు.
- మహిళా రిజర్వేషన్ ప్రభావం: 33% మహిళా రిజర్వేషన్ వల్ల కూడా నియోజకవర్గాల కేటాయింపు మారవచ్చు.
తేలికగా అర్థమయ్యే సంక్షిప్త వివరాలు
| ప్రశ్న | సమాధానం |
|---|---|
| ఎందుకు వార్తల్లో ఉంది? | భారతదేశంలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన వివాదం. |
| పునర్విభజన అంటే ఏమిటి? | జనాభా మార్పుల ఆధారంగా నియోజకవర్గాల హద్దులను మార్చే ప్రక్రియ. |
| ప్రధాన ఉద్దేశ్యం | సమాన ప్రాతినిధ్యం, SC/ST రిజర్వేషన్, సీట్ల కేటాయింపు. |
| రాజ్యాంగ నిబంధనలు | ఆర్టికల్ 82, ఆర్టికల్ 170. |
| ఎవరూ నిర్వహిస్తారు? | పునర్విభజన కమిషన్, భారత ఎన్నికల సంఘం సహాయం. |
| చరిత్ర | 1952, 1962, 1972, 2002లో నిర్వహణ. |
| దక్షిణ రాష్ట్రాల భయం | జనాభా పెరుగుదల తక్కువగా ఉండటంతో సీట్లు తగ్గే అవకాశం. |
| భవిష్యత్తులో ఏమవుతుంది? | 2021 జనాభా లెక్క ఆధారంగా 2031లో కొత్త పునర్విభజన. |
భారత ప్రజాస్వామ్యంలో సమర్థవంతమైన ప్రాతినిధ్యం కోసం పునర్విభజన కీలకం. కానీ, ఇది అన్ని రాష్ట్రాలకు న్యాయమైనదా అనే చర్చ కొనసాగుతోంది. భవిష్యత్తులో కొత్త పరిణామాల కోసం వేచిచూడాలి!
